گرداب- ازدواج یکی از مهمترین رویدادهای زندگی انسان تلقی می شود، به طوری که حاصل آن تشکیل کانون خانواده به عنوان مهم‌ترین و پایدارترین نهاد تربیتی در جامعه است. خانواده در جامعه ایرانی جایگاه اساسی دارد و برای تحکیم آن باید تلاش کرد. یکی از موضوعاتی که کانون خانواده را پیش از تشکیل تهدید می کند، اشتباه در انتخاب همسر است که این روزها با وارد شدن مراکز اینترنتی همسریابی اسباب ناامنی در این حوزه فراهم شده است. ازدواج های اینترنتی و همسریابی اینترنتی دو واژه ای است که در این عرصه شکل گرفته و این موضوع را به عاملی تهدید آمیز و چالش برانگیز برای جامعه تبدیل کرده که در صورت رشد و فراگیر شدن آن تبعات زیادی برای خانواده ها در پی خواهد داشت.

ازدواج و همسریابی اینترنتی برای نخستین بار در فرانسه و در یکی از شهرهای اطراف پاریس شکل گرفت که فعالیت این سایت هم منوط به دوستی حداقل دوساله طرفین بود. در ایران نیز هرچند استقبال از سایت‌های غیررسمی همسریابی اینترنتی در میان کاربران به شدت افزایش یافته است اما این پدیده در کشور ما سابقه‌ کمی دارد و هنوز مدت زمان زیادی از تاسیس و راه‌اندازی نخستین بنگاه‌های همسریابی اینترنتی نمی‌گذرد.

همسرگزینی اینترنتی در جامعه ایران یک پدیده نوظهور تلقی می شود و این پدیده در جوامع غربی سابقه بیشتری دارد. اینترنتی شدن روابط اجتماعی در جامعه امروز ایران به طرز ناباورانه ای بیان کننده این واقعیت است که گپ و گفت ها و مراودات دوستانه در دنیای مجازی در حال تبدیل شدن به فرهنگی پذیرفته شده است.

"حجت عرفانیان‌پور" آسیب‌شناس اجتماعی در‌خصوص مراکز و سایت‌های همسریابی معتقد است: «یکی از تحولات مهم جامعه کنونی گسترش ارتباطات و تکنولوژی‌های جدید است. به عنوان مثال تحت تأثیر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی ارتباط چهره به چهره افراد تبدیل به ارتباطات غیرحضوری و مجازی شده است و اینجاست که ازدواج از طریق اینترنت یا مؤسسات همسریابی شکل می‌گیرد. در بنگاه‌های همسریابی اطلاعات افراد در فرم‌های مخصوص ثبت می‌شود و سپس دختر و پسر به هم معرفی می‌شوند اگر آشنایی آن‌ها با نظارت والدین صورت بگیرد قابل قبول است اما اگر فاکتور خانواده حذف شود با توجه به فرهنگ مردم ایران که خانواده در جریان ازدواج نقش مهمی دارد بعدها مشکلات بسیاری پیش می‌آید چرا که تنها دو فرد با یکدیگر ازدواج نمی‌کنند بلکه دو خانواده با یکدیگر پیوند می‌خورند. بنگاه‌های همسریابی باید توجه داشته باشند که نمی توان دو جوان را بدون درنظر گرفتن خانواده‌هایشان با یکدیگر آشنا کرد. حضور مشاوره خانواده در مؤسسات همسریابی ضروری است تا پس از آشنا کردن دو جوان با یکدیگر مشاور نیز طی جلسات مختلف بحث و گفتگو با آن‌ها متوجه شود که آیا واقعاً به درد هم می‌خورند. دو جوان باید در موارد متعددی از جمله فرهنگ، آداب و رسوم، مذهب و باورها با یکدیگر مشابهت داشته باشند.»

بسیاری از کارشناسان معتقدند که حذف خانواده از فرایند ازدواج و ورود سایت های اینترنتی در امر ازدواج تبعات زیادی را به همراه داشته است به طوری که ازدواج های اینترنتی این سنت مقدس را به یک معامله ساده تبدیل کرده اند.در حالی که ازدواج از یک قداست و اهمیت ویژه ای برخوردار است، برای ایجاد یک زندگی مشترک، افراد باید با هم صحبت کنند، همدیگر را بشناسند و به تفاهم برسند اما در فضای مجازی چنین فرصت‌هایی وجود ندارد.

برخی از سایت‌های همسریابی اقدام به سوء‌استفاده از جوانان و به ویژه زنان می‌کنند. تعدادی از سایت‌های همسریابی از حمایت‌های مالی برخی افراد برخوردارند و در بررسی‌هایی که صورت گرفته ردی از گروه‌های منحرف و کاذب در تشکیل سایت‌ها و موسسات همسریابی به‌دست آمده است. این گروه‌های منحرف و غیراخلاقی به بهانه آسان‌سازی ازدواج و همسریابی، محتوا و عکس‌های مستهجن را منتشر می‌کنند. این سایت‌ها موجب گسترش فساد و ادبیات مستهجن می‌شوند.

"حجت‌الاسلام مهدی صدری" کارشناس خانواده در خصوص عوارض و تبعات ازدواج های اینترنتی و چگونگی عوارض آن می گوید: «در سایت‌های ازدواج که دو طرف همدیگر را هم نمی‌بینند، آزادی برای نگفتن حقایق بیشتر است. چنانچه تحقیقاتی پس از آشنایی‌ها صورت گیرد و بعد از آن اقدام به ازدواج کنند عاقلانه‌تر به نظر می‌رسد. اغلب در این گونه سایت‌های خاص، افراد با ذکر شرایط ویژه به دنبال اهداف غیراخلاقی و برقراری رابطه با جنس مخالف هستند. در کشور ما نیز در حقیقت اغلب آنچه به عنوان سایت‌های ازدواج اینترنتی رایج شده است به همین منظور بوده است اما چون بر اساس قوانین کشور، با قید دوست یابی امکان ادامه فعالیت را ندارند با پوشش ازدواج ظاهر می‌شوند.البته در فرهنگ ایرانی به طور معمول خانواده‌ها و افراد تمایلی به چنین ازدواج‌هایی را ندارند، زیرا هر فردی که شرایط مناسب ازدواج را داشته باشد، خانواده و اطرافیان زمینه ازدواج وی را فراهم می‌کنند.

بنابراین افراد نیازی به حضور در سایت‌های مجازی همسریابی ندارند، لذا افرادی به این سایت‌ها وارد می‌شوند، که بنابر مسائلی توان همسریابی در فضای واقعی را ندارند. چنانچه ازدواجی از طریق این سایت‌ها نیز رخ دهد پس از مدتی به شکست می‌انجامد، حتی اگر دوام یابد به دلیل این است که طرفین به دلیل مشکلات ناگزیر به ادامه هستند و نشانه توفیق این ازدواج‌ها نیست. در شرایطی که ازدواج‌های معمول و مرسوم ما که واسطه پیوندش اطرافیان هستند و طرفین نیز پس از چند جلسه گفتگو و معاشرت زندگی مشترک را آغاز می‌کنند، 25 تا 27درصد به طلاق ختم می‌شود و بیش از نیمی از طلاق‌ها در سال‌های نخست زندگی رخ می‌دهد، حال چگونه می‌توان به ازدواجی که در فضای مجازی شکل گرفته امید داشت.»

بررسی‌ها نشان می‌دهد چون دوستی‌ها و آشنایی‌های اینترنتی تعهدی میان افراد به وجود نمی‌آورد، می‌تواند خیلی زود به جدایی منجر شود. همچنین شناختی که از این طریق شکل می‌گیرد چندان کامل نیست چون ازدواج باید با آگاهی و درک عمیق صورت بگیرد. تحقیقات نشان می‌دهد ازدواج‌های اینترنتی اگر هم اتفاق بیفتند از روی عقل و منطق نیستند و متاسفانه سوءاستفاده در این سایت‌ها بسیار زیاد است و معمولا بیش از90‌درصد رابطه‌هایی که به شکلی در این سایت‌ها ایجاد می‌شود با اهداف جنسی است و اخلاق در بسیاری از موارد در این سایت‌ها زیر پا گذاشته می‌شود.شکل این سایت‌ها در خارج از کشور هم به صورت دوست‌یابی است نه همسریابی که هیچ سنخیتی با فرهنگ ما ندارد. با توجه به پشتیبانی کار‌های پژوهشی صورت گرفته ما به طور قطع می‌توانیم اعلام کنیم که اکثر کاربران این سایت‌ها اهدافی برای رابطه‌های جنسی دارند و نه ازدواج.

"کاظمی" حقوقدان با اشاره به اینکه دختران جوان بیشترین آسیب را از فعالیت‌های سایت‌های همسریابی و انتشار مطالب دروغ در این سایت‌ها می‌بینند، می گوید: «فعالیت برخی از سایت‌های همسریابی موجب اشاعه فساد شده است. تنها مرکزی که حق نظارت و صدور مجوز برای مراکز همسریابی را دارد وزارت ورزش و جوانان است. سازمان نظام روانشناسی کشور هم می‌تواند برای ارائه مشاوره در ازدواج و تسهیل آن مجوز صادر کند. فریب در ازدواج در محیط سایبری بسیار آسان است. در فضای مجازی افراد به راحتی اطلاعات نادرستی را از خود ارائه می‌کنند و حتی یک مرد می‌تواند خود را زن معرفی کند. زنان و دختران بسیاری از طریق سایت‌های همسریابی فریب خورده‌اند و با ورود آن‌ها به مراکز خاص زمینه سوءاستفاده از آن‌ها فراهم شده است. ماده 17 قانون جرائم رایانه‌ای انتشار فیلم و عکس و ارائه اطلاعات نادرست در فضای مجازی را جرم می‌داند. این موضوع بیشتر موجب آسیب دیدن زنان و دختران می‌شود. فعالیت برخی از سایت‌های همسریابی موجب اشاعه فحشا شده است.

چون در شرایط واقعی امکان روابط میان پسران و دختران وجود ندارد، برخی از آن‌ها با ساده انگاری به این سایت‌ها روی می‌آورند تا به ظن خود همسر مناسبشان را بیابند، در حالی که روابط در چنین سایت‌هایی اغلب به ازدواج منجر نشده و به همان روابط موقت ختم می‌شود، روابطی که می‌تواند آسیب‌های بسیاری را برای این افراد به همراه داشته باشد. فقدان آموزش به عنوان کلیدی‌ترین چالش امروز در بحث ازدواج این امکان را فراهم ساخته که شیوه های همسریابی در کشور تحت تاثیر برخی انگیزه های انحرافی از ماهیت دوگانه ای برخوردار شود. اثرات انحرافی این شیوه طبعا پیامدهای زیانباری را متوجه روح و روان جوانان این کشور خواهد کرد.

همسریابی اینترنتی با اینکه ممکن است مراحل نهادینه شدن در کشور را طی کند اما باز هم با توجه به ماهیت پنهان فضای مجازی برای فرار انسان‌ها از واقعیت و استفاده از نقاب در مقابل یکدیگر؛ یک شیوه انحرافی است در حالی که اتکا به این روش متضمن خطراتی است.»

"دکتر افروز" رئیس سازمان نظام روانشناسی کشور با اشاره به اینکه همسرگزینی بحث بسیار مهمی است و صرفاً افراد بابصیرت می‌‌توانند در این موضوع مداخله کنند،می گوید: «صرف اینکه دختران و پسران را در یک مکان جمع کرده و آن‌ها را با یکدیگر آشنا کنیم و در حقیقت فضایی برای دوستی آن‌ها ایجاد کنیم این امر همسرگزینی نیست. بسیاری از بنگاه‌های همسریابی مطابق با اصول غربی اقدام می‌کنند و نمی‌توانند موجب همسرگزینی مناسب شوند. از نظر من تشکیل مکان‌هایی برای آشنایی جوانان با یکدیگر و استفاده از افراد واسطه که بصیرت لازم را دارند می‌توانند جایگزین بنگاه‌های همسریابی شوند. سایت‌های همسریابی غالبا تجاری هستند و اهداف مادی دارند.»

امروزه بشر استفاده از وسایل ارتباط جمعی چون اینترنت، ماهواره و رایانه را جز لاینفک زندگی خود می داند. دنیای جدید نیز شیوه نوین را برای زندگی می طلبد و از همین رو زندگی نسل جدید با نسل گذشته متفاوت شده است به طوری که بسیاری از افراد ترجیح می دهند امور روزمره و گاه ضروری زندگی خود از جمله ازدواج و تجارت را از طریق اینترنت پیگیری کنند.

با نگاهی گذرا به دنیای اینترنت و تفحصی کوتاه در دنیای سایبر مشخص می‌شود که چند ده سایت دوست یابی و همسریابی با امکانات منحصر به‌فردی چون آلبوم تصاویر، تالارهای گفتگو و چت روم ها این زمینه را به‌وجود آورده اند که جوانان به سمت و سوی آشنایی های بی سرانجام کشیده شده بی آنکه از عواقب دردسرساز آن آگاه باشند.

نجمه سادات الحسینی/ منبع: رسالت